|
|
|
|
|
ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ Η «Διαθρησκειακή Μαθητική Γνωριμία» είναι μια πολιτιστική ομάδα του 1ου Γενικού Λυκείου Κορίνθου που δημιουργήθηκε πριν από τρία χρόνια. Οι μαθητές μας διδασκόμενοι στο μάθημα των θρησκευτικών της Β΄ τάξης για το Ισλάμ επιδίωξαν να γνωρίσουν τους σημερινούς μουσουλμάνους. Τι καλύτερο λοιπόν από το να γνωρίσουν Έλληνες συμμαθητές τους, μουσουλμάνους στο θρήσκευμα. Με την καθοριστική συμβολή του κ. Χρήστου Παπαγεωργίου, διευθυντή εκπαίδευσης περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, γνωριστήκαμε με τους μαθητές και τους καθηγητές του Μειονοτικού Λυκείου Κομοτηνής. Ο στόχος ήταν, μέσα από τη γνωριμία αυτή, να κατανοήσουμε μια διαφορετική θρησκεία και ένα διαφορετικό πολιτισμό, να ξεπεραστούν πιθανές παρανοήσεις και να απορρίψουμε το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Για μας άνοιξε η πόρτα σε μιαν άλλη Ελλάδα και ήταν η πρό(σ)κληση μιας ανεξερεύνητης γνωριμίας. Τρία χρόνια μετά δεν μιλάμε πια για απλή γνωριμία αλλά για φιλίες που δημιουργούνται και συνεχίζονται και μετά την αποφοίτηση απ το σχολείο. Φέτος η ομάδα μας όπως και η αντίστοιχη του Μειονοτικού Λυκείου Κομοτηνής παρουσιάζουν τα έθιμα του γάμου στις τοπικές κοινωνίες. Είναι μια προσπάθεια να γνωρίσουμε και να καταλάβουμε έθιμα και συμπεριφορές για μια πολύ σημαντική στιγμή στη ζωή κάθε ανθρώπου, όπως είναι ο γάμος.. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Η φετινή μας προσπάθεια δεν θα ολοκληρωνόταν αν δεν βοηθούσαν οι:
κ. Μέξια Διευθύντρια του Λαογραφικού Μουσείου Κορίνθου κ. Παπαφωτίου Αντινομάρχης Πολιτισμού και Παιδείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κορινθίας κ. Β. Ν. Ξύδης Πρόεδρος Κορινθιακής Εστίας «Λέων Σγουρός» (για την ευγενική παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού από το λεύκωμα «Παλαιά και Νέα Κόρινθος, 1850 1980). Εταιρεία ΛΑΡΣΙΝΟΣ κ. Ανδρέου Χρήστος Διευθυντής του 1ου Γ. Λυκείου Κορίνθου κ. Ζούμπος Μενέλαος Καθηγητής πληροφορικής του 1ου Γ. Λυκείου Κορίνθου
τους οποίους και ευχαριστούμε από καρδιάς
Οι υπεύθυνοι καθηγητές Σπύρος Μπαλής Όλγα Οικονόμου Γιάννης Δασκαλόπουλος
Ο ΓΑΜΟΣ
Ο Γάμος είναι η νόμιμη ένωση άνδρα και γυναίκας και η θρησκευτική τελετή της ένωσης αυτής. Κατά τους πανάρχαιους χρόνους ο γάμος γινόταν ύστερα από την αρπαγή της νύφης από τον γαμπρό. Στους ιστορικούς χρόνους, όσο καθίσταται συνθετότερη η κοινωνική οργάνωση, τόσο και ο γάμος απαιτούσε περισσότερες διατυπώσεις. Αναδεικνύεται λοιπόν σε κοινωνικό θεσμό και περιβάλλεται από περιοριστικούς κανόνες, που η τήρησή τους ενδιέφερε ολόκληρη την κοινωνία. Κατά την αρχαιότητα στην Ελλάδα βασικός σκοπός του γάμου ήταν η παραγωγή υγιών απογόνων και αποφασιζόταν από τους γονείς χωρίς να θεωρείται αναγκαία η συναίνεση των ενδιαφερομένων. Μετά την επικράτηση του χριστιανισμού ο γάμος πήρε θρησκευτικό χαρακτήρα και αναγνωρίστηκε από την εκκλησία ως «μυστήριο». Ο γάμος είναι το γεγονός που σημαδεύει τη ζωή μας και από τον οποίο εξαρτάται η ευτυχία όλης της οικογένειας που δημιουργείται από αυτόν. Αλλά και όλα τα έθιμα που διαμορφώθηκαν και με τα οποία εμπλουτίζεται η όλη τελετουργία του γάμου δείχνουν την ιδιαίτερη σημασία που έχει ο γάμος στην κοινωνία. Με την έρευνα που διεξήγαγε η ομάδα μας διαπιστώσαμε ότι σε όλη την Κορινθία τα έθιμα του γάμου που επικρατούσαν κατά τον προηγούμενο αιώνα είναι ίδια με μικρές διαφορές σε κάποιες περιοχές . Παρουσιάζουμε παρακάτω τα έθιμα του γάμου όπως τα περιέγραψαν σε μέλη της ομάδας μας άνθρωποι που τα γνώρισαν και τα θυμούνται. Παρεμβάλλουμε διαφορετικές εκδοχές των εθίμων όπως συναντιούνται σε διάφορες περιοχές της Κορινθίας.
Ήθη και Έθιμα του γάμου στην Κορινθία
1. Πως παντρεύονταν τα παλαιά χρόνια
Τον παλαιό καιρό οι νέοι παντρεύονταν με προξενιό, ενώ τώρα ο κάθε νέος ή νέα βρίσκουν το ταίρι τους μόνοι τους και πολλές φορές χωρίς την συγκατάθεση των γονέων. Όταν γινόταν ένα προξενιό, οι γονείς του γαμπρού ξεχώριζαν μια κοπέλα του χωριού που τους άρεσε, πρόσεχαν να είναι νοικοκυρά, να είναι ηθικό κορίτσι, χαριτωμένη και γενικά να έχει όλα τα προσόντα για να ανοίξει ένα καινούριο σπιτικό. Παλαιότερα, οι γονείς του γαμπρού με πολύ στενούς συγγενείς συζητούσαν απ ευθείας με τους γονείς της κοπέλας και δίνανε τα χέρια κανονίζοντας και την ημέρα που θα γινόταν η συνάντηση. Η κοπέλα δεν ήξερε τίποτα, μόνο της έλεγαν ότι τα τελείωσαν με τον τάδε και την Κυριακή θα ρχόταν για να το επισημοποιήσουν («να ρίξουν το τουφέκι»). Η κοπέλα τότε έκανε το κουμάντο της από γλυκίσματα, μαστίχα και λουκούμια και περίμενε ντυμένη με τα καλά της. Μαζί με τα χαρίσματα που έπρεπε να έχει οι γονείς του γαμπρού πρόσεχαν και την προίκα που θα διέθετε η υποψήφια νύφη. Οι γυναίκες-νύφες λοιπόν έπρεπε να έχουν χρήματα ή χωράφια. Από την άλλη οι άντρες-γαμπροί ήταν απαραίτητο να έχουν το σπίτι. Παλιά βέβαια συνηθιζόταν να μένουν το ζευγάρι με τους γονείς και τους παππούδες, κάτι που λείπει από τις σημερινές οικογένειες... Αφού λοιπόν διάλεγαν την κοπέλα, η οικογένεια του γαμπρού έστελνε έναν συγγενή να κάνει τα προξενιά, τον λεγόμενο προξενητή. Αυτός, έλεγε τα προσόντα του γαμπρού στην οικογένεια της νύφης και κανόνιζαν πότε θα συναντηθεί το ζευγάρι, για να γνωρισθούν. Όταν τα παιδιά έλεγαν το ναι, ότι δηλαδή αρέσει ο ένας στον άλλον, οι γονείς του γαμπρού πήγαιναν ένα βράδυ στο σπίτι της νύφης και της έδιναν ένα δαχτυλίδι, σημάδι ότι «τα τελείωσαν». Αφού συμφωνήσουν σε όλα, δίνουν τα χέρια, αλλάζουν σημάδια, ένα δαχτυλίδι ή κάποιο φλουρί, και ορίζουν την ημέρα, συνήθως Πέμπτη, για τα τελειώματα. Σαν φτάσει το βράδυ της Πέμπτης, συγκεντρώνονται στο σπίτι της νύφης ο γαμπρός, οι γονείς και τ αδέρφια του, κάποιοι στενοί συγγενείς του, καθώς και στενοί συγγενείς της νύφης, για «ν ακουστούν». Θα πιούν και θα τραγουδήσουν για το καλό του ζευγαριού και θα ορίσουν, εφόσον όλα πάνε καλά, το προσεχές Σάββατο να γίνουν τ αρραβωνιάσματα. Στη συνέχεια εξασφάλιζαν και δια συμβολαίου ακόμα την προίκα που παίρνει η νύφη, δηλαδή μετρητά, ρουχισμό, χωράφια. Έπιπλα δεν υπήρχαν, μόνο ένα κρεβάτι, για να κοιμάται το νιόπαντρο ζευγάρι. Οι νέοι έμεναν λίγο καιρό λογοδοσμένοι για να γνωριστούν καλύτερα. Μετά από λίγους μήνες γίνονταν οι αρραβώνες. Ο αρραβώνας γίνεται πάντοτε στο σπίτι της νύφης, η οποία κάνει και τη μεγάλη ετοιμασία για το τραπέζι. Ο γαμπρός με τους συμπεθέρους πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης με τα δώρα τους, γλυκά και πίτες. Οι συμπέθεροι για να ρθουν στον αρραβώνα πρέπει να καλεστούν από τη νύφη και το γαμπρό προφορικά. Οι γονείς της νύφης και του γαμπρού και ορισμένοι συγγενείς έπαιρναν τα δώρα. Στην νύφη ένα χρυσό δαχτυλίδι ή βραχιόλια και στον γαμπρό πουκάμισα, εσώρουχα, πιτζάμες και ένα χρυσό σταυρό και πήγαιναν στο σπίτι της νύφης. Εκεί είχαν ετοιμάσει πολλά φαγητά, πίτες και διάφορα ψητά. Ο πατέρας της νύφης αφού σταύρωνε τρεις φορές τις βέρες στην εικόνα της Παναγίας λέγοντας «εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» τις περνούσε στα χέρια των παιδιών. Ακολουθούσε γλέντι με ντουφεκιές, για να αναγγείλουν στο χωριό το ευχάριστο γεγονός. Κατά τη διάρκεια της μνηστείας, που κρατάει μήνες κι όχι παραπάνω από χρόνο, ο αρραβωνιασμένος πηγαίνει τακτικά στο σπίτι της μνηστής του, όπου είναι καλοδεχούμενος ιδίως από την πεθερά του. Διανυχτερεύει κιόλας, χωρίς να αφήνουν μόνους τους αρραβωνιασμένους. Κι αν βγούν έξω, πάντα συνοδεύονται από τον αδελφό ή στενό συγγενή της. Δεν επιτρέπεται η αρραβωνιασμένη να πάει στο σπίτι του γαμπρού, παρά μόνο μετά τη «στέψη». Οι οικογένειες των μελλονύμφων έχουν πολύ καλή συνεργασία και αλληλοβοηθούνται στις γεωργικές εργασίες.
2. Προετοιμασία του γάμου στα χωριό
Τη Δευτέρα έπλεναν τα προικιά. Έβαζαν τα καζάνια έξω στην αυλή και τις ξύλινες σκάφες - τότε δεν υπήρχαν τα πλυντήρια - και μαζεύονταν οι φίλες της νύφης και οι κοπέλες από την γειτονιά, για να πλύνουν τα προικιά της. Το πλύσιμο των ρούχων ήταν σωστό πανηγύρι, γεμάτο τραγούδια. Η μητέρα της νύφης ετοίμαζε ζεστές τηγανίτες και κερνούσε τις κοπέλες σπιτίσιο λικέρ καθώς τους ευχόταν «και στα δικά σας κορίτσια!». «Ευχαριστούμε» απαντούσαν εκείνες, «η ώρα η καλή, ευτυχισμένο να είναι το νέο ζευγάρι!». Και στου γαμπρού το σπίτι παρατηρείται ζωηρή κίνηση, όπου έχουν μαζευτεί αγόρια και κορίτσια, για τις προετοιμασίες του γάμου. Έχει οριστεί ένας νέος, εύστροφος, ευκίνητος και δραστήριος, φίλος ή συγγενής του γαμπρού, που έχει και τους δύο γονείς του και λέγεται μπραζέρης, αλλού βλάμης (αλβανικά), μπράτιμος (βουλγαρικά), που σημαίνει στενός φίλος, ο παράγαμπρος. Ο μπραζέρης έχει τον πρώτο λόγο, μεταξύ των άλλων νέων, είναι «στα μέσα και στα έξω» στο σπιτικό του γαμπρού όλη αυτή τη βδομάδα και ιδιαίτερα φροντίζει το γαμπρό την ημέρα του γάμου. Αντίστοιχο ρόλο έπαιζε και μια κοπέλα, φίλη της νύφης, η μπραζέρα. Την Τρίτη μαζεύονταν και πάλι οι κοπέλες, φίλες και συγγενείς για να σιδερώσουν τα προικιά που ήταν παραδοσιακά κοφτά της γιαγιάς και κεντήματα της νύφης που είχε κεντήσει με πολύ μεράκι. Την Τετάρτη τακτοποιούσαν τα ρούχα φτιάχνοντας έναν γιούκο όπως τον έλεγαν. Έβαζαν δηλαδή από κάτω τα στρώματα, μετά τα ωραία παπλώματα, από πάνω τις υφαντές κουβέρτες και τα υφαντά ολόμαλλα κιλίμια, που ύφαινε η κοπέλα στον ξύλινο παραδοσιακό αργαλειό. Η κάθε κουβέρτα, το κάθε χαλί που έφτιαχνε η κοπέλα ήταν σωστά αριστουργήματα γεμάτα από αγάπη και μεράκι. Πάνω από τις κουβέρτες έβαζαν τα μαξιλάρια με τις κεντημένες μαξιλαροθήκες, που στολίζονταν από πλεχτές δαντέλες φτιαγμένες από την γιαγιά. Ύστερα έβαζαν σκοινί από τον έναν τοίχο στον άλλον και κρεμούσαν όλα τα κεντήματα. Ταυτόχρονα σε στολισμένους πάγκους έβαζαν όλα τα υπόλοιπα προικιά που ήταν σεντόνια με δαντέλες, διάφορα κεντήματα, τα εσώρουχα της νύφης, και τις νυχτικιές της. Ακόμα η νύφη έπαιρνε χαλκωματένιους τεντζερέδες και ταψιά που λαμποκοπούσαν. Το απόγευμα της ημέρας αυτής, παλιότερα, ως το 1940, καλούσαν στο σπίτι της νύφης πρόσωπα αξιοσέβαστα (παπά, δάσκαλο, πρόεδρο) και, μαζί με τους γονείς των μνηστευμένων, γινόταν η καταγραφή και εκτίμηση της ακίνητης και κινητής προίκας της νύφης. Όλα αυτά καταγράφονταν με λεπτομέρεια σε μια κόλλα χαρτί που έπαιρνε επισημότητα, με τις υπογραφές του προικοδότη πατέρα, των παρόντων μαρτύρων και του προικολήπτη γαμπρού, το λεγόμενο προικοσύμφωνο. Μεγαλύτερη επισημότητα έδιναν στο προικοσύμφωνο, όταν καλούσαν να το συντάξει ο συμβολαιογράφος. Συνεκτιμούσαν την αξία της προίκας και ανακοίνωναν το συγκεντρωτικό ποσό, και, με τις ευχές όλων, έραιναν τα προικιά οι γυναίκες με ρύζι, αμύγδαλα, καρύδια και νομίσματα αργυρά της εποχής εκείνης. Η σημασία του προικοσύμφωνου ήταν μεγάλη. Έδειχνε, όπως είπαμε, αναλυτικά τα προικιά της νύφης, ώστε να μην μπορεί να τα αμφισβητήσει ή να τα σφετερισθεί κανείς. Κατοχύρωνε τον πεθερό από μελλοντικές απαιτήσεις του γαμπρού. Ικανοποιούσε τον εγωισμό του πεθερού, όταν μάλιστα η νύφη ήταν πολύφερνη, γιατί ήταν μια απόδειξη, ότι προίκισε καλά την κόρη του, αλλά και του γαμπρού που παινευόταν, ότι πήρε πολλά γιατί το άξιζε. Είχε ακόμη και πρακτική αξία το προικοσύμφωνο, διότι, σε περίπτωση διαλύσεως του γάμου, η νύφη μπορούσε να πάρει πίσω την προίκα της σύμφωνα με το προικοσύμφωνο. Ένα έθιμο που κρατιέται σε όλα τα χωριά ορεινής και παραλιακής περιφέρειας είναι το γέλασμα από μέρους και των δύο συμπεθεριών με σκοπό να κρύψουν ή να κλέψουν κάτι του σπιτιού, για να τους «χτυπήσουν το κουδούνι», όπως λένε δείχνοντάς το σαν φεύγουν. Στο δρόμο τραγουδούν και ρίχνουν ντουφεκιές. Την Πέμπτη πρωί- πρωί οι γονείς των μελλονύμφων στέλνουν τα καλέσματα στους συγγενείς, φίλους και γνωστούς, αν και στα μικρά χωριά το κάλεσμα γίνεται κατάσπιτα, δεν γίνεται εξαίρεση. Τον παπά και τον κουμπάρο όμως τους καλούν ξεχωριστά ο γαμπρός με τον μπραζέρη και μερικά παιδιά, κρατώντας αντί προσκλητήρια, μια κουλούρα ψωμί, 2-3 κιλά κρέας και μια τσότρα κρασί για τον καθένα.. Παλιότερα στα ορεινά χωριά το κάλεσμα γινόταν το Σάββατο το πρωί στέλνοντας και εδώ γαρίφαλα με κουφέτα διπλωμένα σε χαρτιά πολύχρωμα ή μια κουλούρα ζυμωμένη με προζύμι ή (στην παραλιακή Κορινθία) με τυπωμένα προσκλητήρια. Το απόγευμα οι κοπέλες στρώνανε το κρεβάτι με τα κοφτά κεντημένα σεντόνια, τα ωραία κεντητά μαξιλάρια και την πλεχτή, άσπρη, βαμβακερή κουβέρτα που την είχε πλέξει η γιαγιά της νύφης. Το βράδυ της Πέμπτης οι γονείς του γαμπρού με τους πιο στενούς συγγενείς ασημώνουν τα προικιά ρίχνοντας χρήματα ή και λίρες καμιά φορά. Στη συνέχεια όλοι οι καλεσμένοι έριχναν ρύζι στα ρούχα για να έχουν οι νεόνυμφοι καλό ριζικό, δηλαδή καλή τύχη. Μετά από όλα αυτά ακολουθούσε τραπέζι με παραδοσιακές χορτόπιτες, τυρόπιτες, κοντοσούβλια, γαρδούμπες, κοκορέτσια και φυσικά δεν έλειπε το άφθονο βαρελίσιο κρασί. Το ίδιο βράδυ κατά την διάρκεια της γιορτής έδιναν παπούτσια στην πεθερά και πουκάμισο στον πεθερό. Αργότερα πιάνανε τα προζύμια για να ζυμώσουν την Παρασκευή τις παραδοσιακές κουλούρες. Οι κοπέλες κεντούσαν τις κουλούρες με διάφορα σχέδια, τα λεγόμενα «κεντίδια» και ανταγωνίζονται η μια την άλλη στο ποια θα κάνει την πιο ωραία κουλούρα. Το απόγευμα της Παρασκευής ο μπραζέρης, με 5-6 φίλους συγγενείς του γαμπρού, πηγαίνουν να παραλάβουν την προίκα της νύφης. Πρώτα αλλάζουν τις κουλούρες ο μπραζέρης με τη μπραζέρα. Στέκονται απέναντι και ο καθένας την προβάλλει για να φανεί τίνος είναι καλύτερα στολισμένη. Προσπαθούν να την ανταλλάξουν στα σβέλτα κι εκεί καθώς πλησιάζουν, στο πάρε- δώσε, ο άξιος μπραζέρης προσπαθεί να φιλήσει την μπραζέρα. Κι αν τα καταφέρει είναι τρόπαιο γι αυτόν, όλοι χειροκροτούν και χαίρονται. Η μπραζέρα είναι φιλημένη, μα όχι καταδικασμένη, γιατί από τότε, συνήθως, αρχίζει ένα ειδύλλιο... νέων μελλονύμφων. Το Σάββατο το πρωί συγκεντρώνονται όλοι οι συγγενείς και οι φίλοι του γαμπρού και μαζί με αυτόν παίρνουν τα προικιά από το σπίτι της νύφης. Έπαιρναν άμαξες με όμορφα άλογα που είχαν πολύχρωμες χάντρες στον λαιμό τους, πάνω στον οποίο η νύφη περνούσε και μαντίλια. Στις άμαξες αυτές κρεμούσαν τις πολύχρωμες υφαντές κουβέρτες και άλλα υφαντά. Οι νέες και οι νέοι κρατώντας τα κεντημένα μαξιλάρια τραγουδούσαν: «Ας παν να ιδούν τα μάτια μου πως τα περνάει η αγάπη μου...» Στη συνέχεια τα παλικάρια παίρνουν ένα μπαούλο με τα πιο σημαντικά προικιά της νύφης. Το μπαούλο αυτό είναι από ξύλο καρυδιάς και το έλεγαν «κασέλα». Το Σάββατο το απόγευμα γίνεται το μπάνιο της νύφης από τις φίλες της που κουβαλούν νερό από τη βρύση ρίχνοντας μέσα και αρωματικά έλαια. Η νύφη τα εσώρουχά της τα πετά στα κορίτσια για να πάρουν την τύχη της. Ο γαμπρός δεν πρέπει να πάει στο σπίτι της νύφης το Σάββατο το βράδυ, γιατί μουτζουρώνεται από τους συμπεθέρους της νύφης. Τα δύο συμπεθεριά γλεντάνε χωριστά, στέλνοντας τους μελλόνυμφους να κοιμηθούν μετά τα μεσάνυχτα.. Κατά τις απογευματινές ώρες ο γαμπρός, με τον μπραζέρη και μερικά ακόμη παιδιά, με τα όργανα, πηγαίνουν να πάρουν τον κουμπάρο με χορούς και με τραγούδια, κρατώντας «το αρνί του κουμπάρου» στολισμένο με κορδέλες και λουλούδια, γλυκά, μια πίτα στολισμένη και την «τσίτσα» γεμάτη κρασί. Εκεί τους υποδέχονται πρόσχαροι οι οικείοι του κουμπάρου. Η κουμπάρα παραλαμβάνει τα δώρα, τους προσφέρει μεζέ και τους κερνάει κρασί. Αφού τα όργανα παίζουν, χορεύει ο γαμπρός με τον κουμπάρο και την κουμπάρα, έτσι για το έθιμο, να φανεί ότι και το σπιτικό του κουμπάρου συμμετέχει ενεργά στη χαρά. Το βράδυ του Σαββάτου ο γαμπρός γλεντάει στο σπίτι του με συγγενείς και φίλους του. Το ίδιο και η νύφη. Αυτό το έθιμο διατηρείται μέχρι και σήμερα. Έβαζαν τα σφαχτά στη σούβλα τα έψηναν και έστηναν γλέντι. Τι ζωντάνια είχε αυτός ο παραδοσιακός γάμος...! Οι νέοι πιο παλιά με τις άσπρες φουστανέλες και τις κεντητές φέρμελες και με τα τσαρούχια με τις φούντες. Από την άλλη πλευρά οι λυγερές κοπέλες ντυμένες βλαχοπούλες με τις ωραίες μεταξωτές φούστες τις κεντητές πουκαμίσες, τα κεντητά σιγκούνια και τις ολοκέντητες χρωματιστές ποδιές...! Την Κυριακή θα γινόταν ο γάμος. Τα πιο παλιά χρόνια ο γάμος γινόταν στο σπίτι. Αργότερα καθιερώθηκε να γίνεται στην εκκλησία. Ο γαμπρός πριν τον γάμο έστελνε τα βιολιά να πάρουν την νύφη. Της έστελνε δώρο ένα ζευγάρι παπούτσια και κάλτσες για να τα φορέσει. Την Κυριακή οι συμπεθέροι της νύφης πάνε στο σπίτι της φέρνοντας τα δώρα τους. Μια πλάτη κρέας, μια βίκα κρασί και μια μπουγάτσα, και στα παραλιακά κάτι για το νοικοκυριό τους. Τρώνε καί γλεντούν στο σπίτι της νύφης καί το συμπεθεριό στο σπίτι του γαμπρού. Μετά αρχίζουν οι κοπέλες καί ή μητέρα της νύφης να τη στολίζουν, αρχίζουν απ' τα εσώρουχα κρύβοντας κάτω απ' αυτά το ξόρκι για το μάτι καί για τα κακά λόγια, της δένουν στη μέση της ένα χλωρό βάτο για να είναι γερή σαν κι αυτό, της δένουν μια κλειδωνιά για να κλειδώσουν τ' ανδρόγυνο, της βάζουν ένα ψαλιδάκι για να κόψουν τίς κακές γλώσσες, καί της φοράνε ένα χαϊμαλί πού έχει μέσα λίγο ψωμί, λίγο μπαρούτι, μιτάρι από αργαλειό, ένα κομματάκι σκούπα, λίγο λιβάνι καί καρβουνόσκονη. Με τον τρόπο αυτό στολίζεται ή νύφη καί κάθεται ξυπόλυτη περιμένοντας το γαμπρό. Στο σπίτι του γαμπρού, ενώ παίζουν τα όργανα, οι φίλοι του με τον πατέρα του τον ντύνουν, του φορούν ένα εσώρουχο ανάποδα για να μην τον πιάνει το μάτι καί ετοιμάζονται για το ξύρισμα. Ό πατέρας του τον πλένει τρεις φορές ανάποδα με νερό καί αλάτι καί κατόπιν τον ξυρίζουν τραγουδώντας τον, κάθε ξυραφιά καί ένας στίχος. Όταν ό γαμπρός είναι έτοιμος να βγει στην αυλή, τα όργανα παίζουν χαρμόσυνα καί παλαιότερα έριχναν ντουφεκιές. Βάζουν το γαμπρό μπροστά καί τον κρατάει ό πατέρας του καί ό αδελφός του η ό θείος του καί ξεκινούν τραγουδώντας για το σπίτι της νύφης. Ξεκίνημα για την εκκλησία Γύρω στις 2 το μεσημέρι, ο κουμπάρος - νουνός που στο εξής έχει το γενικό πρόσταγμα και καλείται αρχονονός, δίνει το σύνθημα ότι είναι καιρός ο γαμπρός και το συμπεθεριό του να ξεκινήσουν για την εκκλησία. Τούτο αναγγέλλεται από κάποιο φίλο του γαμπρού, αλλά και από τους πυροβολισμούς -εκδήλωση χαράς- προειδοποιούνται οι γονείς της νύφης, ώστε να συγχρονιστούν στην αναχώρηση για την εκκλησία. Ο γαμπρός φιλάει τα χέρια των γονιών του και η μάννα, μαζί με την ευχή της, βάζει κουφέτα στην τσέπη του, που παίρνουν οι ελεύθερες κοπέλες μετά τα στεφανώματα και τα βάζουν το βράδυ κάτω από το μαξιλάρι τους, για να δουν στον ύπνο τους ποιόν θα πάρουν. Σε όλο το δρόμο μέχρι την εκκλησία τα όργανα έπαιζαν τα τραγούδια του γάμου κι όλος ο κόσμος ακολουθούσε τραγουδώντας. Σύσσωμο το χωριό έπαιρνε μέρος στη χαρά των νεόνυμφων. Η χαρά των νεόνυμφων ήταν και δική τους χαρά. Κατά την διάρκεια του μυστηρίου, όταν ο παπάς λέει το « η δε γυνή ίνα φοβείται τον άνδρα», το ζευγάρι ανταγωνίζεται ποιος από τους δυο θα πατήσει πρώτος τον άλλον. Όταν γύριζαν στο σπίτι από την εκκλησία είχαν έθιμο η νύφη να πετάει ένα ρόδι στην πόρτα του σπιτιού, για να έχει ευτυχία το καινούργιο σπιτικό. Μετά η πεθερά της νύφης έπαιρνε ένα ποτήρι μέλι και μέλωνε τους νεόνυμφους, για να είναι μονοιασμένοι για πάντα. Στη συνέχεια περνούσε από τον λαιμό των νεόνυμφων ένα μεγάλο μαντίλι ή κορδέλα και τους έβαζε μέσα στο σπίτι. Έμπαιναν μέσα με το δεξί πόδι , για να τους πάνε όλα δεξιά και ευτυχισμένα στην καινούρια τους ζωή.
3. Τα τραγούδια του γάμου
Κάθε στιγμή της προετοιμασίας του γάμου συνοδεύεται από τραγούδι και χορό. Είναι στιγμές μεγάλης χαράς. Σ αυτήν τη χαρά των δύο οικογενειών με το χορό και το τραγούδι προσκαλείται ουσιαστικά να πάρει μέρος όλο το χωριό. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε αντιπροσωπευτικά δείγματα τραγουδιών που τραγουδιούνται ακόμα και σήμερα στους γάμους στην Κορινθία.
Πέρδικα απ' άλλο μαχαλά κι απ' άλλα βιλαέτια, πέρδικα μου γραμμένη Σ' όλον τον κόσμο ήμερη, σε μένα στέκεις άγρια. Ρίξε την αγριότη σου κι έλα στην αγκαλιά μου. Καλή μ', εσύ 'σαι ο γιατρός κι εγώ ο αρρωστημένος. Καλή μ', για δόσ' μου φίλημα να γιάνω ο καημένος. -Πώς να σου δώσω φίλημα εσένα βρ' αρρωστιάρη; Ταχιά θα βγεις να παινεθείς σ' όλα τα παλικάρια, πως φίλησες μιαν έμορφη, ξανθιά και μαυρομάτα. -Δεν είμαι δέντρο να κοπώ, βέργα για να λυγίσω, δεν είμαι τέτοιος άνθρωπος για να το μαρτυρήσω.
Δίπλα στη μεγάλη βρύση, ροδοκόκκινα κορίτσια, πλένουν ρουχισμό της προίκας λουλακώνουν και λευκαίνουν με χαρά και με τραγούδια, με το γέλιο κι όλο χάρη.
Του κυρ γαμπρού η μάνα τι ψηλά είναι σκουμπωμένη ανεβαίνει, κατεβαίνει και τον ήλιο παραγγέλνει: Ψήσε, ήλιε μ', ψήσ' ακόμη τούτη τη βδομάδα, εγώ χαρά θέλω να κάμω, νύφη να καρτερέσω, (στου γαμπρού θα πουν: γαμπρό να προβοδίσω)
4. Όταν το βράδυ της Πέμπτης ξεκινούν απ το σπίτι του γαμπρού για να πάρουν την προίκα από το σπίτι της νύφης
Εκίνησε ή λεβεντουριά και όλα τα παλικάρια, τα όμορφα και ανύπαντρα και τ αρρεβωνιασμένα, καράβι ν αρματώσουνε νύφη να πάν να πάρουν. Κι απ τα τραγούδια τα πολλά και τα πολλά ντουφέκια αναταράχτη η θάλασσα και σπάζει το καράβι. Γέμισε η θάλασσα πανιά κι η άμμος παλικάρια.
5 . Την Παρασκευή το βράδυ, όταν περιφέρεται η προίκα της νύφης
Όταν γινόταν βράδυ κι ήταν Παρασκευή, μας κλέψαν την Αννούλα μέσ' από την αυλή. Η μάνα της τής λέει και την παρηγορεί: -Δεν έσκουζες, Αννούλα, δεν έβαζες φωνή, που ήρθαν και σε πήραν μέσ' από την αυλή; -Μάνα δεν ήταν ένας, μάνα δεν ήταν δυο, παρά ήταν πέντε - δέκα και μπήκαν στο χωριό. Και πώς να σκούξω, μάνα, και πώς ν' απλοηθώ, με στόμα βουλωμένο, μαντίλι στο λαιμό;
6. Το ξύρισμα του γαμπρού
Παλικάρια ίσια-ίσια και φηλά σαν κυπαρίσσια, μη λάχ' και παντρευτείτε, γιατί θα μετανοιωθήτε' όποιος είναι παλικάρι περπατεί σαν το λιοντάρι, όποιος είναι αρραβωνιασμένος, περπατεί συλλογισμένος κι όποιος είναι παντρεμένος, περπατεί σαν μαγεμένος. Ξυράφια απ' τα Μαζέικα, μπαρμπέρη απ' τα Καλύβια, για σπούδαζε, μπαρμπέρη μου, για σπούδαζε το χέρι σου. Έχουμε δρόμο μακρινό, θα γείρουμε ράχες και βουνά, σήμερα ο νιος στολίζεται, σήμερα μπαρμπερίζεται...
Χαρά που έχουν τα βουνά π' όμορφη νύφη κάνουν ήλιος είναι στο πρόσωπο, τη νύχτα αντιφεγγίζει, στο χάραμα το πρωινό γίνετ' αυγή ροδίζει. Σπάει καρδιές χορεύοντας το λυγερό κορμί της, σωστή θεά η χάρη της, διαμάντι η ψυχή της.
Σήμερα λάμπει ο ουρανός, σήμερα λάμπει η μέρα, σήμερα στεφανώνεται αϊτός την περιστέρα. Ο ήλιος είναι ο γαμπρός και το φεγγάρι η νύφη και τ' αστεράκια τ' ουρανού είναι οι συμπεθέροι..
9. Όταν η πομπή της νύφης πλησιάζει στην εκκλησία για την τελετή του γάμου
Σ' όποιο γάμο κι αν επήγα, τέτοιο ανδρόγυνο δεν είδα, να 'ναι ή νύφη πιτσουνάκι κι ό γαμπρός περιστεράκι. Σ' όσους γάμους κι αν επήγα, τέτοιο ανδρόγυνο δεν είδα, να 'χει ή νύφη τέτοια χάρη κι ό γαμπρός τέτοιο καμάρι
10. Πριν τη γαμήλια τελετή
Στων παιδιών μας τη χαρά λαλούν αηδόνια καί πουλιά και στης νύφης το τσεμπέρι κάθεται ένα περιστέρι. Ω, Παναγιά μου Δέσποινα, με τον μονογενή σου στ' ανδρόγυνο π' ενώνεται να δώσεις την ευχή σου. Σήμερα λάμπει ο ουρανός, σήμερα λάμπει ή μέρα σήμερα στεφανώνεται αητός την περιστέρα. Ένα τραγούδι θα σας πω απάνω στο κεράσι να ζήσει ή νύφη χι ό γαμπρός να ζήσει να γεράσει ένα τραγούδι θα σας πω απάνω στη δεκάρα να ζήσει ή νύφη κι ό γαμπρός κουμπάρος και κουμπάρα ένα τραγούδι θα σας πω απάνω στο κυδώνι να ζήσει ή νύφη κι ό γαμπρός κι οι συμπεθέροι όλοι. .
’λλα τραγούδια του γάμου
Η μάνα μ' έβαλε βουλή φέτος να με παντρέψει όλο τον κόσμο κάλεσε και όλη την οικουμένη Την πρώτη του αγαπητικιά κείνη δεν την κάλεσαν... Σύρε μάνα και καλεσ' την κουμπάρα για να γίνει Παίρνει τα στέφανα χρυσά και τα κεριά ασημένια το δαχτυλίδι του γαμπρού χρυσό μαλαματένιο. Ας παν να δουν τα μάτια μου πως τα περνάει η αγάπη μου Μην ηύρε άλλον και αγάπησε και μένα με παράτησε Ποιος τόπε δεντρουλάκι μου δεν σ'αγαπώ πουλάκι μου Μην τόπε ο ήλιος να μην βγει τα' αστρί μην ξημερώσει
Μια Παρασκευή και ένα Σαββάτο βράδυ η μανα μ' έδιωχνε από το σπιτικό μου και ο πατέρας μου και αυτός μου λέει φεύγα. Φεύγω κλαίγοντας φεύγω παραπονιώντας Πιάνω ένα στρατί, στρατί το μονοπάτι κείνο με έβγαλε σ' ένα δεντρί από κάτω Δέξε με δεντρί δεξε με κυπαρίσσι... Να ο ίσκιος του και κάθισα από κάτω Διώξε με μάνα διώξε με και εγώ να φύγω θέλω. Να σκαπετίσω δυο βουνά πεντ' εξ' οχτώ ραχούλες Να κάνεις χρόνια να με δεις καιρούς να με ανταμώσεις να παν τα μάτια σου βροχή ποτάμια να γενούνε -Σου 'πα μάνα πάντρεψε με σπιτονοικοκυρεψέ με και στα ξένα μην με δώσεις γιατί θα το μετανιώσεις -Κει στα ξένα θα 'ρωστήσω και μανούλα θα ζητήσω -Θα ζητήσεις την κουνιάδα και την πρώτη συννυφάδα Η κουνιάδα δεν αδειάζει κι η συννυφάδα μπουγαδιάζει
Σε αρκετά χωριά της ορεινής Κορινθίας (Αγγελόκαστρο, Αγ. Ιωάννηςκλπ) τραγουδιούνται ακόμα και σήμερα τραγούδια σε αρβανίτικη γλώσσα.
Τσι ντογε χεφέμετ τσι' οτε φλες γκαντελετ τσι ντογε εδε μπατανιτ τσι οτε φλες εδε γκα διτ τσι ντογε εδε μαξιλαρετ τσι οτε φλες γκα πραρετ τσι η ντογε εδε στολιτ τσι ότε ρουασς εδε διτ Δηλαδή Τι τα θέλεις τα χειράμια αφού θα κοιμηθείς στα πρόβατα Τι τις θέλεις τις μπατανίες αφού θα κοιμηθείς στα γίδια Τι τα θες τα μαξιλάρια αφού θα κοιμάσαι στα πουρνάρια Τι τα θέλεις τα στολίδια αφού θα φυλάξεις γίδια Ο γάμος σήμερα
Σήμερα η προετοιμασία του γάμου και η γαμήλια τελετή έχουν απλοποιηθεί. Διατηρούν όμως τη χαρμόσυνη ατμόσφαιρα. Διασώζονται και σήμερα αρκετά από τα έθιμα του παρελθόντος . Σήμερα οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να παντρευτούν με θρησκευτικό ή με πολιτικό γάμο. Ο πολιτικός γάμος τελείται στο δημαρχείο κάθε δήμου από το δήμαρχο, τον αντιδήμαρχο ή κάποιον εξουσιοδοτημένο υπάλληλο. Η πλειοψηφία όμως των γάμων γίνονται στην εκκλησία. Ο γαμπρός με τους γονείς του, τον κουμπάρο και τους καλεσμένους πηγαίνουν στην εκκλησία και περιμένουν τη νύφη που φθάνει ύστερα από λίγο μέσα σε ένα στολισμένο με λουλούδια αυτοκίνητο. Συνοδεύεται από τον πατέρα της και τον αδερφό της, αν έχει, οι οποίοι την παραδίδουν στον γαμπρό που την περιμένει έξω από την εκκλησία. Αφού φιληθούν μπαίνουν στο ναό και αρχίζει η τελετή. Μετά την τελετή ο γαμπρός, η νύφη και όλοι οι καλεσμένοι γλεντούν σε κάποιο κέντρο διασκέδασης.
Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΓΑΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ
Στη διάρκεια του γάμου τελούνται ορισμένες πράξεις που έχουν βαθύ συμβολισμό.
Πάνω στο τραπέζι, που συμβολίζει την Αγία Τράπεζα, υπάρχει το Ευαγγέλιο, είναι ο ίδιος ο Χριστός. Πάνω σ αυτό έχουν τοποθετηθεί τα δαχτυλίδια και τα στέφανα. Από το Χριστό παραλαμβάνει ο ιερέας τα στέφανα και τα τοποθετεί στα κεφάλια των μελλονύμφων.
Στέκονται δίπλα- δίπλα, η γυναίκα στο πλάι του ανδρός. Αυτό συμβολίζει την ισοτιμία ανάμεσα στα δύο φύλα.
Ο ιερέας τους φορεί το δαχτυλίδι . Συμβολίζει την υπόσχεση ότι θα ακολουθήσει ο γάμος. Σήμερα ο αρραβώνας και ο γάμος γίνονται ταυτόχρονα. Στα παλιότερα χρόνια γινόταν χωριστά.
Στη διάρκεια του γάμου ο ιερέας ενώνει τα χέρια των μελλονύμφων, σε ένδειξη ότι η ζωή τους ενώνεται από εκείνη τη στιγμή από το Θεό που την ευλογεί.
Τοποθετούνται στέφανα στα κεφάλια τους. Συμβολίζουν τη στεφάνωση, δηλαδή την αμοιβή της αρετής και της αγνότητάς τους. Γι αυτό εξάλλου η νύφη φοράει άσπρο νυφικό. Στεφανώνονται όπως οι αθλητές που νίκησαν.
Πίνουν από το ίδιο ποτήρι γλυκό κρασί. Συμβολίζει το ότι όλα θα τα δοκιμάζουν μαζί, και τις χαρές και τις λύπες.
«Χορεύουν» τον Ησαΐα. Δεν χορεύουν βέβαια, περιφέρονται τρεις φορές από τον ιερέα σε ένδειξη χαράς και δόξας. Επικράτησε ως «χορός του Ησαΐα» γιατί ψάλλεται τότε ύμνος που αρχίζει με τη φράση: «Ησαΐα χόρευε».
Οι καλεσμένοι πετούν ρύζι και ροδοπέταλα. Το ρύζι για να «ριζώσει» το ζευγάρι και τα ροδοπέταλα για να είναι ανθόσπαρτη η ζωή τους.
Ο ιερέας αφαιρεί από τα κεφάλια το ζευγαριού τα στέφανα και τα παραδίνει μυστικά στα χέρια του θεού παρακαλώντας τον να τα φυλάξει αμόλυντα (δηλαδή να φυλάξει τον ίδιο το γάμο).Γι αυτό και το ζευγάρι τοποθετεί τη θήκη με τα στέφανα στο εικονοστάσι του σπιτιού.
Στη συνέχεια αρχίζει το γαμήλιο γλέντι με το γαμπρό και τη νύφη να σέρνουν το χορό.
Βιβλιογραφία Β. Π. Σαρλή: Λαογραφικά σύμμεικτα του Δήμου Φενεού Κορινθίας, Ξάνθη 2000 Π.Χ. Δορμπαράκης Κ. Πανουτσούλου: Η περιοχή της Ευρωστίνης Κορινθίας Αγγ. Μπουβής : Προικοσύμφωνα, Δελτίο Ιδρύματος Κορινθιακών Μελετών Π. Καρσιώτης : Αγγελόκαστρο Κορινθίας Παλαιά και Νέα Κόρινθος 1850 1980 , Φωτογραφικό λεύκωμα Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος : «Καλοστεριωμένοι» Προφορικές αφηγήσεις κατοίκων της Κορίνθου
Τη Διαθρησκειακή Μαθητική Γνωριμία για το σχ. έτος 2007 -2008 αποτέλεσαν οι παρακάτω μαθητές :
|
